Na rynku możemy się spotkać ze szczepionkami o bardzo różnorodnych i enigmatycznych nazwach, szczególnie w kontekście preparatów przeciw Covid19. Czym się różni szczepionka wektorowa od szczepionki mRNA? Która z nich jest lepsza? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej!
Mechanizm działania szczepionki mRNA
Preparaty te zawierają w sobie mRNA, czyli kwas rybonukleinowy, podobny budową do DNA. W naszym organizmie cały czas zachodzi synteza białek potrzebnych nam do codziennego funkcjonowania. Dzieje się tak dzięki przełożeniu języka DNA (zawartego w jądrze komórkowym) na język RNA (w cytoplazmie komórki), a następnie za pośrednictwem rybosomów na język aminokwasów, czyli najmniejszych składowych każdego peptydu. Tak oto za pośrednictwem wielu biochemicznych procesów i przy pomocy dziesiątek enzymów w naszych komórkach powstają funkcjonalne białka budujące nasze ciało i pośredniczące w wielu procesach.
Szczepionki mRNA dostarczają gotowej matrycy do syntezy białka wirusowego, czyli białka S (ang. spike) kolca. Na jej podstawie komórka łączy aminokwasy w odpowiedniej kolejności w peptyd stanowiący antygen wirusowy. Organizm zatem wytwarza białko wirusowe sam, nigdy się z wirusem nie kontaktując. Następnie z antygenem reaguje nasz układ immunologiczny, który uznaje go za intruza i rozpoczyna cały szereg reakcji, które finalnie prowadzą do jego eliminacji. W ten sposób podczas następnego kontaktu z antygenem organizm będzie zdolny wyeliminować go szybciej, tym samym zapobiegając objawowej infekcji.
Więcej przeczytasz w naszym wcześniejszym artykule o szczepionkach mRNA.
Mechanizm działania szczepionki wektorowej
Te preparaty wykorzystują dokładnie ten sam mechanizm syntezy białka, jednak dostarczają instrukcji jego budowy w nieco inny sposób. Zamiast gotowego mRNA, zawierają wektor nieszkodliwego wirusa, którego materiał genetyczny został zmodyfikowany tak, aby zawierał w sobie również gen wysoko patogennego wirusa SARS-CoV-2. Preparat Astra Zeneca używa zmodyfikowanego adenowirusa powodującego przeziębienie u szympansów, Sputnik V ma w swoim składzie adenowirusa 26 (dla pierwszej dawki) i 5 (dla drugiej dawki), a szczepionka J&J używa tylko serotypu 26. Zmodyfikowany adenowirus uwolniony w organizmie infekuje komórki i uwalnia do ich wnętrza swój materiał genetyczny wraz z fragmentem kodującym białko S. Dzięki licznym enzymom i rybosomom następuje synteza białek kodowanych przez wirusa oraz białka kolca, którego gen został dodany. Dalej historia toczy się tak samo. Układ odpornościowy rozpoznaje i atakuje antygen. Kiedy rozpozna go, kolejnym razem będzie zdolny do pozbycia się go znacznie szybciej.
Do produkcji szczepionek wybrano taką cząsteczkę białka, która jest na tyle stabilna podczas mutacji zachodzących w przebiegu pojawiania się nowych szczepów, aby wywołana immunizacja zapewniała nam ochronę przeciw wielu odmianom danego wirusa. Innymi słowy, powinno to być białko, które posiadają wszystkie powstające szczepy.
Więcej przeczytasz w naszym wcześniejszym artykule o szczepionkach wektorowych.
Szczepionka wektorowa i mRNA – porównanie
Jak można zauważyć, obie szczepionki pobudzają organizm do produkcji antygenów – czyli fragmentów cząsteczki wirusa, jednak dzieje się to w odmiennych mechanizmach. Poniżej znajdziesz porównanie obu preparatów oraz podobieństwa i różnice.
Szczepionka wektorowa i mRNA – podobieństwa:
- obie zawierają instrukcję budowy białka wirusowego,
- nie powodują Covid-19,
- nie zmieniają ludzkiego materiału genetycznego,
- po wykorzystaniu są niszczone przez organizm.
Szczepionka wektorowa i mRNA – różnice:
- sposób dostarczenia instrukcji budowy białka,
- technologia produkcji,
- skuteczność.
Szczepionka wektorowa i mRNA – która z nich jest lepsza?
Badania pokazują, że długofalowo szczepionki mRNA są bardziej skuteczne od swoich wektorowych odpowiedników. Należy jednak pamiętać, że dobór odpowiedniej dla nas szczepionki jest kwestią indywidualną, a decyzję należy oprzeć na konsultacji z osobą wykonującą szczepienie.
Szczepionka wektorowa i mRNA, a wariant omikron
Oba rodzaje szczepionek wykazują obniżoną skuteczność w kontekście wariantu omikron. Na szczęście firmom odpowiedzialnym za szczepionki mRNA udało się „zaktualizować” swoje preparaty. Niedługo dostępne będą szczepionki „celowane” w dominujący obecnie w środowisku wariant omikron wirusa SARS-CoV-2. Dzięki temu osoby szczepiące się kolejną dawką uzyskają jeszcze lepszą ochronę przed zakażeniem i ciężkim przebiegiem Covid-19.